یازار :سالار
تاریخ:سه شنبه 7 شهریور 1391-11:13
توركو ديل اويره نك(6)
اسم:
اسم كلمه اي است كه براي ناميدن همه موجودات به كار برده مي شود و در به كار بردن اسم در جمله بايد به فرمهاي مختلف آن توجه كرد،تا بتوان اعضاي ديگر جمله را با آن همگون ساخت.
انواع اسم:
اسم ساده:
اسمي است كه تنها يك جزء دارد و با اسامي ديگر تركيب نيافته است.اسم ساده مي تواند تنها از يك بخش(مثال اول و دوم) و يا چندين بخش(مثال سوم و چهارم) تشكيل يافته باشد.اسم اول يك اسم عربي ست به هر صورت براي درك مطلب براي غير ترك زبانان مثال زديم.
مثال:
علي
Əli
باغ
Bağ
آغاج
Ağac
آتتئلا
Attıla
اسم مركب:
اسمي است كه از تركيب دو يا چند جزء بدست مي آيد،ولي بر اسم فرد و يا چيز مفردي دلالت كند.
مثال:
علي ريضاƏliriza
باداملئق(بادامستان)Badamlıq
اسامي كه از ساير زبان ها و به خصوص از زبان عربي گرفته شده اند و در زبان فارسي با اصول عربي جمع بسته شوند،در دستور زبان تركي همانند اسامي ساده و مركب با قانون خاص تركي يعني بوسيله ي دو پسوند "لر"و "لار" به سادگي جمع بسته مي شوند و نيازي به يادگيري و به كار بردن علائم جمع عربي نيست.
مثال:
(موتتفيق لر)متفقينMüttəfiqlər
(خالقلار)خلايق Xalqlar
تذكر: دوباره تأكيد مي كنيم كه ممكن است يك اسم ساده از چندين هجا تشكيل يافته باشد مانند مثال چهارم اسامي ساده.اما چيزي كه مهم است اين يك واژه ي جامد است و به مشتقات ريزتر تقسيم نمي شود.
Attıla=At+tı+la
البته اصل اين مثال يك اسم مركب بود كه با حذف n ار آخر،انرا به يك اسم ساده سه هجايي تشبيه كرده ات.
Attılan=Attıl+lan
با اين نگرش اين اسم از دو قسمت تشكيل يافته است. قسمت اول خود از دو هجاي At+tıl در معناي بپر(فعل امر) و قسمت دوم، اك ِ مجهول ساز است.منظور از اك همان پسوند است.
به هر صورت به علت عرف شدن حذف n ما نيز آنرا در زمره ي اسامي ساده آورديم. مثالي ساده از يك اسم ساده ي سه هجايي در زير ارائه مي دهيم:
Ildırım
Il+dı+rım
رعد و برق
البته ترجمه ي آن شما را مشكوك بر مركب بودن كلمه نسازد چرا كه ترجمه تنها معادل آن است.اصل كلمه يك كلمه ي ساده و سه هجايي ست.
مصدر:
مصدر كلمه اي است كه از دو قسمت تشكيل مي شود.به بخش اول آن ريشه ي فعل و به قسمت آخري آن پسوند مصدري مي گويند.
علامت مصدر در زبان تركي
Mək
و
Maq
مي باشد.
حرف صدادار پسوند مصدر وابسته به آخرين حرف صدادار ريشه ي فعل است، در نتيجه پسوند مصدري به شكل
Mək
و
Maq
در مي آيد.(هماهنگي كوچك)
افعالي كه آخرين حرف صدادار آنها با آهنگ پاييني
A,I,O,U
باشد،به خود پسوند مصدري
Maq
مي گيرد.
مثال:
Almaq
آلماق(گرفتن)
Durmaq
دورماق(ايستادن)
Olmaq
اولماق(شدن)
İnanmaq
اينانماق(باور كردن)
افعالي كه آخرين حرف صدادار آنها با آهنگ بالايي
Ü,Ö,İ,E,Ə
باشد،به خود پسوند مصدري
Mək
مي گيرد.
مثال:
Gəlmək
گلمك(آمدن)
Yemək
(خوردن)
İçmək
(نوشيدن)
Öpmək
(بوسيدن)
Üşümək
(يخ زدن،احساس سرما كردن)
توجه:پسوند مصدرهايي كه آخرين حرف صدادار آنها با آهنگ پاييني باشد،در محاوره،اشتباهاً به جاي پسوند
Maq
از پسوند
Max
استفاده مي كنند(اين يك قانون نيست ولي در صورت محاوره اكثراً اين تغيير را صورت مي دهند)
ولي اين پسوند در صرف درست به كار گرفته مي شود.،يعني
Maq
به شكل ِ
Mağım
صرف مي شود.(رجوع كنيد:به تغيير شكل حروف بي ثبات ضعيف يا بي ثبات)
مثال:
ريشه
Al
آل(بگير)
است.
اين ريشه از دو حرف تشكيل يافته است:
AوL
تنها حرف صدادار آن
A
است،پس در اين مثال، آخرين حرف صدادار ريشه، همان اولين حرف ريشه است.لذا هماهنگي از نوع اول(آهنگ پاييني)است.پس پسوند مصدري اين ريشه،
Maq
است.يعني داريم:
Almaq
همين كلمه در محاوره(به صورت غير قانوني) به شكل زير تلفظ مي شود:
Almax
در صرف اين كلمه در محاوره،دوباره
X
به
Q
تبديل مي شود.وبنا بر تغيير حروف بي صداي بي ثبات:
Q
به
Ğ
تبديل مي شود.
Almağım
آلماغيم(گرفتنم).
در پست بعدي تمرين هايي در نظر گرفته خواهد شد، قرار نيست كه در اين تاپيك به تمرينات پاسخگو باشيد، بلكه تمرينات را براي خود حل كنيد،پاسخ آن بعد از چند روز داده خواهد شد.
باخيش لار( 0)
